خونت برای قالی سلطان بریختند
ابله چرا نخفتی بر بوریای خویش
سعدی

در فرهنگل لغات قالی را قسمتی از گلیم پرزدار منقش گرانیها که خالی نیز گویند معنی نموده اند.
همچنین قالی نام زنی که حاکم ارمنستان بوده است (منقل احمدبن یحیی)
نام دهی زیبا که تمامی فوائد را داراست.(نزهه القلوب)
یا قالیچه سلیمانی: بساط سلیمانی که تخت ان حضرت را بر ان میگسترانده و باد ان را برداشته میبرد.(دهخدا)
انچه که حائز اهمیت است قالی با ابزار کامل شروع شده و امروزه از خود مشتقاتی به نام انواع گره-انواع چله- انواع دار قالیو تنوع در نقشه و رنگ را بهمراه اورده است .در حالیکه هنوز نمیتوان گفت کاملترین وسیله نقلیه چیست؟
پس از انکه مروری بر تاثیرات جغرافیای و فرهنگی در مورد نقشه و رنگ داشتیم به قسمتهای مختلف قالی اشاره ای خواهیم داشت تا بتوانیم با دیگر نکات اولیه قالی هماهنگ شویم برای درک انواع گره ها -داریا دستگاه قالی و دیگر ابزار.
در ابتدا وقتی به قالی نگاه میکنید به یک نوع دوخت یا گردش نخ بر می خورید که غالبا با رنگ متن قالی یکی است نام ان شیرازه است . شیرازه را همزمان با بافت قالی و یا مجزا تهیه و به قالی نصب میکنند .که همان دو حالت یاد شده نوع بافت را مشخص می کند.
2- لوار یا کناره که عامیانه لور هم می گویند اولین گره ها که با زمینه یا همان متن قالی هماهنگ است بافته میشود این کادر بندی اولیه در تقویت ذهنی رنگ قالی نقش بسزایی دارد زیرا خالی از نقش است .
3- زنجیره : قالی مرغوب و کامل از دو نوع حاشیه بهره مند است که دور تا دور حاشیه بزرگ را زنجیره احاطه می نماید. قالی از چهار زنجیره یا حاشیه کوچک تشکیل شده و حاشیه کوچک دو برابر زنجیره محسوب میشود .
4- حاشیه کوچک: حاشیه کوچک در کناره های حاشیه بزرگ قرار گرفته است.
5: حاشیه پهن که عرض ان بزگترین قسمت کادر دور قالی را بخود اختصاص داده که در نقشه کاملا مجزا و دارای ضوابط مربوط به خود می باشد.خلاصه داستان نقشه قالی در حاشیه مطرح میشود و از اجزا بسیار مهم قالی است.
6:طره یا بند : در زبان ترکی سو به معنای اب نیز گفته میشود و استادان قالی اردبیل طره را مانند اب در یک بند روان معنا میکنند.
غالبا ساده بافته میشود و در اثار ارزشمند داخل ان خطوط هندسی قرار داردو کار ن جدا سازی حاشیه-زنجیره-کناره می باشد و پل ارتباطی میان کل نقشه قالی و حرکت دید بیننده به کلیه نقشه و بررسی تک تک را دارد.
7- زمینه یا متن بوم: به نقش قالی که نگاه کنیم گویی این نقوش بر سطحی با رنگ خاصی افریده شده است ه همخوانی با شیرازه و کناره دارد .
8: لچک و ترنج: به گوشه های داخل متن که مثلث را یاد اور میشوند لچک می گویند.که در قالی 4 زاویه ان دارای لچک است.
ترنج مرکز قالی که تجمع کل نقشه و شکل کامل لچک است دیده میشود.در بعضی از قالیها کار لچک بافی تا نیمی از 1/4 ترنج کاملا مجزا بافته میشود و سپس در کنار هم پهن میشود.در موزه فرش ایران یک نمونه از این نوع بافت وجود دارد که با ائینه بقیه قالی و نحوه قرار گرفتن ان برای بیننده تداعی میشود.
9- قاب: در سبک قابی به ان مفصلا خواهیم پرداخت.
زیر پایه لچک و مرکز ترنج به نام گل گوشه شناخته شده است.
10: نقوش هندسی در کلیه حاشیه فرش وجود دارد.
11: سر ترنج قالبهایی که به بدنه و در تمامی لچک ترنج ها استفاده میشود.
12:توازن و تقارن: انچه که در هنر قالی بافی مهم است تمرکز و تفرق در نقشه بوجود اورنده توازن و تقارن است. در قالی پلونزی با این مطلب کاملا بر می خوریم که تقارن قالی با گلی ایجاد شده و توازن با رنگها توانسته است این تفرق نقشه را به تمرکز دید تبدیل نماید.